Cơ chế gây ung thư, hình thành và phát triển như thế nào?

Ung thư là vấn đề nghiêm trọng trong ngành y học và xã hội, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên khắp thế giới mỗi năm. Để hiểu rõ về cơ chế gây ung thư, hình thành và phát triển của nó, chúng ta cần đi sâu vào các khía cạnh khoa học và y học để tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Bệnh ung thư là gì?

Ung thư (bệnh ác tính) là loại bệnh được đặc trưng bởi sự phát triển không kiểm soát của các tế bào trong cơ thể. Trong cơ thể, các tế bào bình thường thường tuân thủ một chu trình phân chia và chết đi tự nhiên. Tuy nhiên, khi các tế bào trở nên bất thường do đột biến gen hoặc tác động từ môi trường, chúng có thể bắt đầu phát triển không kiểm soát, tạo thành khối u và có thể lan rộng ra các cơ quan và mô khác trong cơ thể thông qua máu hoặc dịch lưu thông. (1)

Ung thư có thể ảnh hưởng đến bất kỳ phần nào của cơ thể và phát triển ở nhiều cơ quan và mô khác nhau, bao gồm da, phổi, vú, ruột, tử cung, tiền liệt tuyến, não và nhiều nơi khác. Có hàng trăm loại ung thư khác nhau, mỗi loại có các yếu tố gây ra, triệu chứng và phương pháp điều trị riêng biệt.

Ung thư không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe vật lý mà còn ảnh hưởng đến tâm lý, tinh thần, chất lượng sống của người bệnh và gia đình. Mặc dù ung thư vẫn thuộc một trong những vấn đề y tế nghiêm trọng nhất trên toàn cầu, nhưng nhờ sự tiến bộ trong việc phòng tránh, chẩn đoán sớm và điều trị đã cải thiện được cơ hội sống sót cho người bệnh. Đối mặt với ung thư đòi hỏi sự kết hợp giữa nỗ lực của các nhà nghiên cứu y tế, chính phủ, tổ chức phi lợi nhuận và cả cộng đồng.

Cơ chế gây ung thư

Ung thư bắt nguồn từ sự phát triển không kiểm soát của các tế bào trong cơ thể. Cơ chế gây bệnh ung thư cụ thể có thể khác nhau tùy thuộc vào loại ung thư và yếu tố gây ra. Tuy nhiên, có một số yếu tố chung thường gặp: (2)

1. Đột biến gen

Đột biến gen là một trong những nguyên nhân chính gây ra ung thư. Khi gen trong DNA đột biến, các tế bào có thể không thể kiểm soát quá trình phân chia của chúng. Điều này dẫn đến sự phát triển không kiểm soát của tế bào, một đặc điểm chính của ung thư.

2. Tác động từ môi trường

Môi trường sống và các yếu tố bên ngoài cũng có thể góp phần vào sự hình thành của ung thư. Các tác động như thuốc lá, tia UV từ ánh sáng mặt trời, các hóa chất độc hại trong không khí và nước uống có thể gây ra đột biến gen và làm tăng nguy cơ mắc ung thư.

3. Yếu tố di truyền

Một số loại ung thư có thể được kế thừa từ thế hệ trước. Những đột biến gen di truyền có thể được truyền từ cha mẹ sang con cái, tăng nguy cơ mắc ung thư ở những người có tiền sử gia đình.

Các giai đoạn phát triển của bệnh ung thư

Sự hình thành và phát triển của ung thư là quá trình phức tạp, bắt nguồn từ các biến đổi gen và tế bào trong cơ thể. Dưới đây là cái nhìn tổng quan về cách ung thư hình thành và phát triển:

1. Đột biến gen và tế bào bất thường

Ung thư thường bắt đầu với sự xuất hiện của đột biến gen trong DNA của một tế bào. Điều này có thể xảy ra do tác động của các yếu tố gây hại như hóa chất độc hại, tia UV, thuốc lá hoặc có thể do đặc tính di truyền. Đột biến gen có thể làm mất đi quá trình kiểm soát tự nhiên của tế bào, từ đó tế bào bắt đầu phát triển không kiểm soát và là nguồn gốc hình thành ung thư.

2. Phát triển khối u

Khi tế bào đột biến bắt đầu phát triển không kiểm soát, chúng có thể tạo thành một khối u. Các tế bào ung thư trong khối u tiếp tục chia tách và tăng số lượng một cách nhanh chóng và mất kiểm soát, tạo ra khối u với kích thước ngày càng lớn.

3. Lan truyền và xâm lấn

Trong quá trình phát triển, các tế bào ung thư có thể lan rộng ra ngoài vị trí ban đầu thông qua máu hoặc các dịch lưu thông trong cơ thể (di căn). Các tế bào ung thư cũng có thể xâm chiếm và phá hủy các cơ quan và mô xung quanh, gây ra các triệu chứng và biến chứng nghiêm trọng.

4. Chuyển hóa và khả năng chống lại điều trị

Một số tế bào ung thư có thể chuyển hóa và trở thành dạng khác nhau, gọi là phenotypes, có thể chống lại các phương pháp điều trị như hóa trị, xạ trị, hoặc điều trị bằng thuốc. Sự đa dạng trong các đột biến gen và khả năng biến đổi bất thường của tế bào ung thư làm cho bệnh khó điều trị và dễ tái phát sau điều trị.

5. Biến chứng và suy giảm sức khỏe

Trong giai đoạn cuối, ung thư có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng và suy giảm sức khỏe, bao gồm suy yếu cơ thể, giảm cân đột ngột và suy hô hấp hoặc tuần hoàn. Hiểu rõ về cách ung thư hình thành và phát triển rất cần thiết để đưa ra các biện pháp phòng tránh và các phương pháp điều trị hiệu quả. Nghiên cứu và phát triển các phương pháp sàng lọc giúp chẩn đoán sớm và các biện pháp điều trị tiên tiến là chìa khóa để cải thiện hiệu quả chữa trị cho người bệnh ung thư.

Một số yếu tố nguy cơ gây ung thư

Các yếu tố nguy cơ gây ung thư là những yếu tố hoặc tác nhân mà khi tiếp xúc với cơ thể có thể tăng nguy cơ mắc các loại ung thư. Dưới đây là một số yếu tố nguy cơ phổ biến: (3)

1. Hút thuốc lá

Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư phổi, ung thư miệng, ung thư đường tiêu hóa (thực quản, dạ dày, đại tràng, trực tràng) và ung thư tử cung…

2. Tiếp xúc với hóa chất độc hại

Tiếp xúc với các chất hóa học độc hại trong môi trường làm việc hoặc môi trường sống, như asbest, benzene, amiang, dioxin và thuốc trừ sâu, có thể tăng nguy cơ mắc ung thư.

3. Tiếp xúc với tia cực tím (UV)

Tiếp xúc với tia UV từ ánh nắng mặt trời hoặc giường nhuộm da (tanning bed) có thể tăng nguy cơ ung thư da, bao gồm cả ung thư tế bào biểu bì và ung thư hắc tố.

4. Chế độ ăn uống không lành mạnh

Chế độ ăn uống ít chất xơ, rau củ, trái cây và giàu calo, thịt động vật bão hòa có thể tăng nguy cơ mắc ung thư, đặc biệt ung thư đại tràng.

5. Thiếu vận động

Sự thiếu vận động và không duy trì một lối sống đủ hoạt động thể lực có thể tăng thúc đẩy cơ chế ung thư, bao gồm cả ung thư vú và ung thư đại trực tràng.

6. Uống rượu bia

Việc tiêu thụ rượu có liên quan mật thiết đến nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư gan, ung thư vòm họng và ung thư vú.

7. Tiếp xúc với virus gây ung thư

Một số virus có thể thuộc cơ chế gây bệnh ung thư, như virus HPV gây ung thư cổ tử cung và virus Epstein-Barr gây lymphoma Burkitt.

8. Di truyền

Một số loại ung thư có yếu tố di truyền, nếu người thân trong gia đình mắc ung thư bạn sẽ có nguy cơ cao hơn mắc ung thư. Điều quan trọng là hiểu và nhận biết những yếu tố nguy cơ này để có thể áp dụng các biện pháp phòng ngừa và mức độ kiểm tra phù hợp.

Cách phòng ngừa ung thư

Phòng ngừa ung thư là phần quan trọng của việc duy trì sức khỏe và giảm nguy cơ mắc các loại ung thư. Một số cách phòng ngừa ung thư hiệu quả, bao gồm:

1. Ngừng hút thuốc lá và tránh hút thuốc lá thụ động

Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra nhiều loại ung thư. Ngừng và tránh hút thuốc lá thụ động là cách hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc ung thư.

2. Dụng cụ bảo vệ da

Sử dụng kem chống nắng, đội mũ rộng vành, mặc áo chống nắng, mang găng tay khi ra ngoài để bảo vệ da khỏi tác động của tia cực tím, giúp giảm nguy cơ mắc ung thư da.

3. Chế độ ăn uống lành mạnh

Ăn uống giàu rau củ, trái cây và các loại thực phẩm chứa chất xơ giúp giảm nguy cơ mắc ung thư. Hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo bão hòa và thực phẩm chế biến sẵn.

4. Hạn chế dùng rượu bia

Hạn chế việc tiêu thụ rượu bia mất kiểm soát, cần duy trì mức tiêu thụ an toàn.

5. Thực hiện vận động đều đặn

Dùng thời gian hàng ngày cho các hoạt động vận động như đi bộ, chạy bộ, tập thể dục hoặc yoga. Vận động đều đặn giúp giảm nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư vú và ung thư đại tràng.

6. Điều chỉnh cân nặng

Giữ cân nặng ở mức lành mạnh bằng cách duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và vận động đều đặn. Việc giảm cân giúp giảm nguy cơ mắc nhiều loại ung thư.

7. Tiêm vaccin phòng ung thư

Tiêm vaccin phòng HPV (đặc biệt ở phụ nữ trẻ) giúp giảm nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung và các ung thư liên quan HPV. Tiêm vaccin phòng viêm gan B giúp giảm nguy cơ mắc ung thư gan.

8. Thực hiện kiểm tra y tế định kỳ

Thực hiện các kiểm tra y tế định kỳ và kiểm tra sàng lọc cho các loại ung thư phổ biến như ung thư vú, ung thư đại tràng và ung thư da.

9. Hạn chế tiếp xúc với chất độc hại

Tránh tiếp xúc với hóa chất độc hại như amiang, benzene, formaldehyde và chất cực độc khác trong môi trường làm việc hoặc môi trường sống.

10. Giữ tinh thần thoải mái

Giữ tinh thần thoải mái bằng cách quản lý căng thẳng và lo âu, thực hiện các hoạt động giảm stress như thiền, yoga hoặc tập thể dục. Stress ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và tăng nguy cơ mắc các bệnh, bao gồm ung thư.

Nhớ rằng việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa trên có thể giúp giảm nguy cơ mắc ung thư, nhưng không đảm bảo không mắc bệnh. Quan trọng nhất là duy trì một lối sống lành mạnh và thực hiện các kiểm tra y tế định kỳ để phát hiện sớm bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.

Khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM quy tụ đội ngũ bác sĩ lâm sàng, nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điều trị ung thư giúp khám, chẩn đoán và lên phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng người bệnh.

Ngoài ra, bệnh viện liên tục cập nhật trang thiết bị hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài như:

• Hệ thống máy xét nghiệm sinh hóa - miễn dịch, huyết học, vi sinh, sinh học phân tử tiên tiến;
• Hệ thống máy Siêu âm 3D đàn hồi Real time hiện đại nhất thế giới - SuperSonic Imagine Mach 30;
• Máy chụp cắt lớp vi tính (CT) SOMATOM Drive 2;
• Máy chụp cộng hưởng từ (MRI);
• Hệ thống chụp nhũ ảnh 3D - Mammomat Inspiration (Siemens - Đức);
• Hệ thống X-quang kỹ thuật số treo trần;
• Hệ thống nội soi Fuji 7000;
• Hệ thống nội soi Xion (Đức);
• Hệ thống phẫu thuật nội soi 3D/4K ICG Rubina Karl Storz;
• Phòng pha hóa chất áp suất âm với máy pha chế cách ly vô trùng chuyên dụng theo tiêu chuẩn quốc tế;
• Ghế truyền hóa chất tiêu chuẩn Nhật Bản;
• Tủ cấp cứu di động tại khoa.
• Ngoài ra, bệnh viện còn liên tục cập nhật các phương pháp điều trị đa mô thức, cá thể hóa và toàn diện theo phác đồ quốc tế.

Thông qua bài này, khách hàng hiểu rõ về cơ chế gây ung thư và biết cách bảo vệ sức khỏe bản thân. Để tầm soát ung thư, khách hàng hãy đến gặp bác sĩ khoa Ung bướu, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để khám, điều trị kịp thời nếu phát hiện bệnh.