Táo mèo: Đặc điểm, lợi ích, cách dùng và một số lưu ý

Táo mèo thường không sử dụng để ăn sống như nhiều trái cây khác. Loại quả này có dược tính rất cao nên thường dùng để ngâm rượu hoặc làm thuốc chữa bệnh.

Giới thiệu về táo mèo

Tào mèo còn có tên gọi Hán Việt là sơn tra. Đây là đại diện của họ Hoa hồng (Rosaceae), bắt gặp nhiều ở khu vực miền núi phía Bắc, tập trung chủ yếu ở các tỉnh Yên Bái, Hòa Bình, Sơn La, Lào Cai, Lai Châu,...

Sơn tra là cây thân gỗ, sinh trưởng tốt ở các triền núi cao từ 1500 mét trở lên. Loài thực vật này phát triển cực thuận trong điều kiện đủ sáng và độ ẩm cao.

Ở giai đoạn trưởng thành, cây có chiều cao từ 2 - 5 mét, vỏ ngoài mọc nhiều gai, lá có phiến dạng mũi mác, phân bố tập trung thành cụm. Hoa của sơn tra cũng mọc thành khóm từ 3 - 5 bông, phần tràng màu trắng và hẹp về hai bên, thường nở rộ vào tháng 2, tháng 3 hằng năm.

Táo mèo thường cho thu hoạch vào mùa thu (tháng 8, tháng 9 dương lịch). Khi chín, quả có hình cầu và kích thước tương tự trái sấu lớn. Vỏ quả có sắc vàng và hơi ngả đỏ hồng. Vị quả khá chát, chua dìu dịu và hơi ngọt nhẹ.

Quả táo mèo được dùng ở những dạng nào?

Khi có nhu cầu, bạn có thể dùng loại quả này ở dạng khô hoặc tươi.

Táo tươi chỉ cần thu hái, rửa qua là có thể dùng ngay. Tuy nhiên như vừa chia sẻ, đây không phải là loại quả dễ ăn vì vị vừa chua, lại vừa chát, tỷ lệ đường ở quả chín khá thấp. Vậy nên người dân thường dùng táo tươi để ngâm đường, ủ giấm hoặc ngâm rượu.

Táo khô là kết quả của quá trình sấy bằng máy chuyên dụng hoặc phơi nắng nhiều lần. Thành phẩm thường được dùng để sắc thuốc hoặc ngâm rượu, tùy nhu cầu người dùng.

Những công dụng chủ yếu của quả táo mèo

Không chỉ y học cổ truyền mà cả y học hiện đại cũng thừa nhận những tác dụng dược lý của táo mèo đối với sức khỏe.

Theo Đông y

Có không ít các y văn cổ của Việt Nam ghi rõ tác dụng của sơn tra trong việc chữa bệnh, cải thiện sức khỏe. Điển hình là Bản Thảo Cương Mục, Nhật Dụng Bản Thảo, Bản Thảo Sơ Kinh,...

Cụ thể, theo y học cổ truyền phương Đông, loại quả này có thể giải nhiệt, tiêu độc gan, tán huyết ứ, cải thiện tình trạng chướng bụng do đầy hơi, điều trị rối loạn tiêu hóa,...

Theo y học hiện đại

Các phân tích dược lý trên sơn tra cho thấy trong loại quả này hàm chứa rất nhiều thành phần dưỡng chất, bao gồm cả đa lượng và vi lượng.

Đa lượng có thể kể đến chất đạm, axit béo, đường, chất xơ,... Vi lượng như vitamin B2, vitamin C, canxi, sắt, tanin, phytosterrin, acetylcholine,... Những dưỡng chất quan trọng này đã góp phần tạo nên những tác dụng tích cực dưới đây:

• Thúc đẩy chức năng tiêu hóa: Các hoạt chất tích hợp trong quả sơn tra có khả năng kích hoạt chức năng của hệ enzyme tiêu hóa, từ đó tăng cảm giác ngon miệng, nâng cao khả năng tiêu hóa và dung nạp dưỡng chất.
• Cải thiện sức khỏe tim mạch: Lượng axit amin dồi dào trong quả sơn trà giúp đẩy nhanh quá trình bài xuất cholesterol xấu ra khỏi cơ thể, từ đó giúp phòng chống xơ vữa động mạch. Ngoài ra, loại quả này còn giúp tim co bóp khỏe hơn, cải thiện lưu lượng máu ở mạch vành và điều hòa huyết áp.
• Bảo vệ gan: Khả năng giải độc gan của táo mèo cũng được nhiều nhà nghiên cứu phân tích và làm rõ. Nếu bạn thường xuyên dùng sơn tra thì nguy cơ mắc các bệnh lý như gan tự miễn, gan nhiễm mỡ, viêm gan do virus.,... sẽ được giảm thiểu.
• Chữa mất ngủ: Khả năng chữa mất ngủ của quả sơn tra chắc chắn sẽ khiến bạn bất ngờ. Dược liệu này có tác dụng an thần, giảm căng thẳng. Vậy nên chúng được dùng để làm thuốc trị rối loạn giấc ngủ, ngủ không sâu giấc.
• Làm đẹp da: Giấm làm từ quả sơn tra có thể làm sạch sâu gốc nang lông nên vừa cải thiện tình trạng mụn, vừa se khít lỗ chân lông, giúp da đẹp lên thấy rõ.
• Tăng cường sức đề kháng: Trong quả sơn tra rất giàu vitamin C. Vi chất này có khả năng kiện toàn chức năng miễn dịch, tăng cường hiệu quả phòng chống bệnh tật. Nhất là với các bệnh lý viêm đường hô hấp.
• Hỗ trợ giảm cân: Các chất chống oxy hóa có trong quả sơn tra sẽ tìm và loại bỏ chất béo bão hòa có trong các cơ quan nội tạng và tích trữ dưới da. Từ đó giúp giảm cân lành mạnh và cải thiện vóc dáng cơ thể.

Cách dùng táo mèo để chữa bệnh

Chữa chướng hơi, đầy bụng

Làm nhỏ 30g quả khô, thêm 1l nước rồi sắc với lửa nhỏ. Đun cho đến khi nước cô lại chỉ còn chừng 0,3l thì tắt bếp và chắt lấy nước cốt, uống khi thuốc còn nóng. Chú ý chỉ dùng trong ngày.

Trị rối loạn mỡ máu

Dùng nửa lạng táo tươi đã qua sơ chế đem nấu cùng 40g gạo tẻ. Sau khi gạo đã chín nhừ thì tra chút đường phèn, đun thêm ít phút cho đường tan rồi bắc xuống. Chia làm 2 bữa và dùng trong ngày.

Điều trị cao huyết áp và táo bón kéo dài

Đem tán nhuyễn 12g sơn tra khô (đã sao đen), 9g cúc trắng và thảo quyết minh rồi hãm với nước sôi già trong khoảng 1/3 giờ. Sau đó uống thay nước hằng ngày.

Chữa cao huyết áp do béo phì, thừa cân

Cho 20g hạ diệp và 15g sơn tra vào ấm rồi hãm nước sôi, dùng thay nước lọc.

Tiêu đàm, giải nhiệt

Cho cúc hoa, lá chè xanh và sơn tra với lượng ngang ngửa vào ấm, đem hãm với nước sôi chừng 15 phút rồi uống hết trong một ngày.

Giảm gan nhiễm mỡ

Lập thang thuốc bao gồm 30g quả sơn tra tươi, 15g đan sâm, 15g thảo quyết minh, 20g lá mã đề, 15g hà thủ ô tươi, 15g hoàng kỳ, 15g hổ trương. Sau đó đun lấy nước uống.

Hỗ trợ điều trị bệnh đại tràng cấp

Lấy 60g quả sơn tra khô, đem xắt lát rồi sao cho đến khi hơi ngả vàng thì trộn thêm 0,3l rượu, sao tiếp để rượu bay hơi hết. Tiếp theo châm 0,2l nước lọc, đun 1/4 giờ rồi bỏ bã, lấy nước pha cùng 4 thìa đường đỏ và uống khi thuốc còn nóng.

Một số lưu ý khi sử dụng táo mèo

Khi dùng sơn tra, bạn cần nằm lòng những lưu ý quan trọng sau:

• Thai phụ không nên ăn loại quả này vì một số hoạt chất trong quả có khả năng gây co bóp mạnh dạ con, khiến tử cung trở nên bất ổn. Hệ quả là có thể gây sẩy thai, sinh non.
• Người bị đau bao tử cũng không nên dùng sơn tra vì trái cây này có tính axit. Chúng sẽ làm bào mòn lớp nhầy bảo vệ và càng khiến cho dạ dày bị tổn thương nặng nề hơn.
• Người mắc bệnh tim không nên ăn sơn tra, đặc biệt là dùng dưới dạng rượu ngâm. Các thành phần như ursolic, etylic có trong táo và rượu sẽ làm tăng hồng cầu máu, khiến tim đập nhanh hơn và tác động tiêu cực đến chức năng tim mạch.
• Không dùng sơn tra cùng hải sản vì tanin trong quả sẽ phản ứng với chất đạm, vi khoáng có trong hải sản và gây ra tình trạng ngộ độc.

Hy vọng qua nội dung bài viết bạn đã có thêm thông tin về đặc điểm và lợi ích của táo mèo. Táo mèo là một loại quả quen thuộc trong Đông y, được sử dụng rộng rãi trong nhiều bài thuốc cổ truyền nhờ các công dụng đa dạng đối với sức khỏe. Nhưng bạn cần sử dụng cẩn thận theo hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo an toàn và hiệu quả.